Wat is dat nu eigenlijk, onze identiteit? Daarmee bedoel ik onze identiteit als Nederlanders. De laatste tijd heb ik allerlei zin en onzin over me heen gekregen omtrent dit onderwerp, te beginnen bij premier Ruttes bezoek aan de SGP jongerendag. Maar deze vraag speelt natuurlijk al veel langer: we hebben immers een partij in de kamer die op een puur nationalistisch platform zijn campagnes voert. Daarbij komt nog de hele kwestie van globalisering en Europese integratie. Zodoende vragen veel Nederlanders zich af wat hun plaats in de wereld is op dit moment, en of zij zich nog wel onderdeel kunnen voelen van een Nederlandse cultuur.
Als eerste wil ik een punt naar voren brengen dat ik vaak heb horen noemen door Guy Verhofstadt, en dat hij weer heeft overgenomen van de filosoof Amartya Sen. Deze stelt dat onze nationale identiteit slechts een van onze vele identiteiten is. Ik heb bijvoorbeeld een identiteit als man, die voornamelijk van belang is in seksuele relaties. Ik heb een identiteit liefhebber van film, die van belang is in gesprekken met ander filmliefhebbers, bij het schrijven van sommige van deze blogs enz. Zo kun je nog wel even door gaan, maar het punt is dat we verschillende identiteiten hebben die op verschillende momenten belangrijk zijn. Onze identiteit als Nederlander is belangrijk op het moment dat we stemmen voor onze volksvertegenwoordiging, of een andere zaak die alle Nederlanders aangaat. Nationalisten denken echter niet zo. Voor een nationalist is de identiteit als Nederlander allesoverheersend. Zij denken dat er een archetype Nederlander bestaat die een bepaalde manier van denken en doen heeft, en alles kan gekwalificeerd worden aan de hand van zijn "Nederlandsheid". Mensen die van blues houden zijn on-Nederlands, mensen die geen sinterklaas vieren evenzeer, en voor mensen die de Islam aanhangen is er al helemaal geen plaats binnen onze cultuur.
Dat brengt mij op het volgende punt: het idee dat de Nederlandse cultuur de wortels heeft in de Joods-Christelijke traditie. Nu is dat misschien wel ten dele waar, het ontstaan van ons land als soevereine natie was natuurlijk een direct gevolg van de reformatie, maar waarom moet daar zo de nadruk op worden gelegd? Dit is immers helemaal niet uniek voor Nederland; er zijn zo veel landen die enorm beïnvloed zijn door deze Joods-Christelijke traditie. Nee, als ik denk aan Nederland, dan denk ik aan het land van de verlichting. De renaissance begon in Italië, de reformatie begon in Duitsland, de verlichting begon in Nederland. En wat zijn nu eigenlijk de waarden van de verlichting? Tolerantie, rationaliteit, wetenschappelijke en maatschappelijke vooruitstrevendheid en het erkennen van de rechten van een mens, wie dat ook moge zijn en wat deze ook mag geloven. Met andere woorden: precies het tegenovergestelde van de Joods-Christelijke waarden. Is het niet ironisch dat de man die vandaag de dag wordt gezien als de grondlegger van de verlichting, de filosoof Spinoza, werd geëxcommuniceerd door zowel de Joodse gemeenschap waaruit hij afkomstig was als de Christelijke stromingen in Nederland? Ik vind het daarom nogal schokkend dat onze liberale premier Mark Rutte ter overstaan van een hele zaal SGP jongeren beweert dat het liberalisme de wortels heeft in diezelfde Joods-Christelijk traditie. Dat soort idiote dingen kan hij makkelijke zeggen in deze tijd, omdat maar weinigen weten wat het liberalisme nu eigenlijk is. Kun je ze dat eigenlijk wel kwalijk namen; de VVD zelf lijkt het ook een beetje vergeten te zijn, de afgelopen tien jaar.
Beweren dat de Nederlandse samenleving wortels heeft in de Joods-Christelijke traditie is nog tot daar aan toe. Beweren dat ditzelfde geldt voor het liberalisme is absolute onzin. Het liberalisme is een stroming die is voortgekomen uit de verlichting. Diezelfde verlichting waarin mensen eindelijk het juk van religie en conservatisme van zich af wierpen en voor het eerst durfden te dromen over het scheppen van een aards paradijs, waarin plaats zou zijn voor iedereen. Dat is waar onze Nederlandse cultuur vooral om bekend is, en het is een reputatie die ik veel liever hoog houd dan die van een land die religieuze waarden onderschrijft. Echt, ik ben zat om dat steeds te moeten horen, dat van die Jood-Christelijke traditie die we moeten beschermen en onderhouden. Er is geen enkele reden waarom we daaraan vast zouden moeten houden of er trots op moeten zijn, integendeel. Om dit te illustreren wil ik er op wijzen dat de Islam helemaal niet zo veel afwijkt van die traditie als veel mensen blijkbaar denken. De Islam is gewoon een kleine variatie op het Jodendom, net zoals het Christendom dat is. Al de afschuwelijke dingen die je in de Koran tegenkomt, waar zo vaak op gewezen wordt, kun je bijna zonder uitzondering ook in de Bijbel vinden. Als we zo'n afkeer hebben van het integreren van de Islam in onze cultuur, dan zouden we eigenlijk dezelfde houding moeten hebben ten opzichte van die andere twee woestijnreligies.
Vaak wordt gewezen op de superioriteit van de westerse cultuur ten opzichte van die in minder ontwikkelde landen. Geloof het of niet, ik ben het daar helemaal me eens. Ik ben er sterk van overtuigd dat onze westerse cultuur superieur is aan alle andere, en dat andere streken er goed aan zouden doen om onze waarden over te nemen. Maar als ik het heb over onze westerse cultuur, dan heb ik het over de waarden van de verlichting. Niet over het Christendom, niet over het kapitalisme, niet over haring eten of rock muziek. Natuurlijk kunnen we onze eigen folklore behouden, onze eigen feesten, onze eigen vlag en volkslied, onze eigen manier van zaken doen en met elkaar omgaan. Maar wat is er op tegen om te erkennen dat dit slechts een deel is van wie wij zijn? Wij zijn toch ook Europeanen? Waarom kunnen we niet onze nationale trots opzij zetten en onze soevereiniteit opgeven aan een groter geheel? Waarom kunnen we niet gewoon samen met en naast mensen leven die anders zijn en anders denken? Wat is daar in principe nu helemaal op tegen? Waarom kunnen we niet in deze onze veel belangrijkere identiteit, die van verlichte wereldburgers, meer omarmen in plaats van maar te blijven hangen in die zucht naar een eigen nationale identiteit, nooit veranderend en allesoverheersend?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten